تحلیلی- سهام ممتاز چیست و چه تفاوتی با سهام عادی دارد

مخابرات ما – (منبع: دینا) یکی از راه های افزایش سرمایه شرکت های سهامی در شرایطی که دچار بحران مالی شده اند، انتشار سهام ممتاز است. این نوع سهام، همان طور که از نام آن پیداست، نسبت به سهام عادی دارای برتری هستند و امتیازاتی برای آن در نظر گرفته می شود تا نظر سرمایه گذاران را برای ورود سرمایه به شرکت و حمایت از آن جلب کند.

این امتیازات که به دو نوع مالی و غیرمالی تقسیم می شوند، این حق را برای سهامداران ممتاز ایجاد می کند که نسبت به سهامداران عادی در اولویت دریافت سود قرار بگیرند و به اندازه سهم خود نیز در دارایی های شرکت سهیم باشند. سهام ممتاز انواع مختلفی دارد که هر یک، از نظر میزان سود دریافتی با یکدیگر متفاوت هستند و ویژگی های خاص خود را دارند.

با توجه به اهمیت سهام ممتاز و امتیازاتی که برای دارندگان آن در نظر گرفته می شود، در این مقاله به این پرسش که سهام ممتاز چیست و تفاوت با سهام عادی در چه مواردی مطرح است، ذیل عناوینی از جمله سهام ممتاز چیست و به چه کسانی تعلق میگیرد، ویژگی های این سهام، انواع سهام ممتاز، مزایا و معایب آن، فرمول محاسبه سود سهام ممتاز و نقل و انتقال این نوع سهام پرداخته خواهد شد.

سهام ممتاز چیست و به چه کسانی تعلق میگیرد؟

شرکت های سهامی، پس از ثبت شرکت، انواع مختلف سهام را برای تامین سرمایه مورد نیاز خود منتشر می کنند که یکی از مهم ترین آن ها سهام ممتاز هستند. این نوع سهام، بیشتر هنگامی که شرکت از لحاظ مالی در شرایط پر ریسک و بحرانی قرار دارد و نیاز به افزایش سرمایه دارد عرضه می شوند. همچنین، زمانی که دریافت حمایت مالی، اعتباری یا تخصصی از اشخاص خاصی مدنظر شرکت باشد این نوع سهام به آنان تعلق می گیرد.

بنابراین، پاسخ این سوال که سهام ممتاز چیست، این است که سهام ممتاز برای دارندگان خود به اندازه سهمی که دارند، حق مالکیت در شرکت ایجاد می کند و امتیازاتی نیز به سهامداران ممتاز نسبت به سهامداران عادی داده می شود که مهم ترین آن ها بیشتر بودن سود دریافتی، دریافت سود ثابت و اولویت در دریافت سود است. این امتیازات برای افزایش رغبت سرمایه گذاران برای تامین مالی شرکت به آنان اعطا می شود تا به نوعی سودی که دریافت می کنند را تضمین کند.

در پاسخ به این پرسش که سهام ممتاز چیست و به چه کسانی تعلق میگیرد، بر اساس قانون تجارت نیز باید گفت، زمانی که شرکت برای بعضی از سهام خود با رعایت مواد قانونی مزایایی قائل شود، این گونه سهام، ممتاز نامیده می ‌شوند و عرضه این سهام نیز به افرادی که شرکت به سرمایه مالی، روابط و نفوذ و سایر حمایت های آنان نیاز دارد با توجه به اساسنامه شرکت انجام می پذیرد.

ویژگی های سهام ممتاز

سهام ممتاز، نوعی از سهام با نام هستند که بیشتر در شرکت های سهامی خاص عرضه می شوند و مهم ترین ویژگی آن، این است که به دارنده این نوع سهام، نسبت به سهامداران عادی امتیازات خاصی تعلق می گیرد. این امتیازات، شامل حق تقدم در خرید سهام جدید، دریافت سود بیشتر نسبت به سهامداران عادی و اولویت در دریافت سود در هر شرایطی حتی در زمان انحلال شرکت است.

از دیگر ویژگی های سهام ممتاز این است که این سهام، بیشتر در شرایطی که شرکت نیاز به افزایش سرمایه دارد منتشر می شوند و با دادن امتیازاتی به سرمایه گذاران، آن ها را ترغیب به ورود سرمایه به شرکت می کنند و تحت شرایطی قابل انتقال نیز هستند. ویژگی دیگر این نوع سهام، این است که در بسیاری از موارد، سود ثابتی برای دارندگان سهام ممتاز در نظر گرفته می شود.

دارندگان این نوع سهام، به نوعی دارای حق مالکیت بر شرکت هستند و انتخاب هیئت مدیره نیز در بسیاری از موارد از بین سهامداران ممتاز صورت می پذیرد. از جمله ویژگی های دیگر این نوع سهام، این است که برای دارنده این سهام می توان حق رای اضافی در مجامع شرکت در نظر گرفت. با این حال، در بعضی شرکت ها بنابر اساسنامه آن، برای سهامداران ممتاز حق رای قائل نمی شوند.

انواع سهام ممتاز

سهام ممتاز شرکت های سهامی، انواع مختلفی دارد که شامل سهام ممتاز جمع شونده، سهام ممتاز غیرجمع شونده، سهام ممتاز مشارکتی، سهام ممتاز با حق مشارکت کامل و حق مشارکت محدود در سود، سهام ممتاز قابل تبدیل، سهام ممتاز با نرخ سود شناور، سهام ممتاز قابل بازخرید است. هر یک از این انواع سهام، ویژگی هایی دارند که در ادامه به مهم ترین آن ها اشاره خواهد شد.

سهام ممتاز جمع شونده، سهامی هستند که سود مربوط به این سهام، قابلیت جمع شدن دارد و در صورت تعویق پرداخت سود، جمع مبلغ سود معوقه به صاحبان سهام پرداخت می شود و برای دریافت آن نیز نسبت به سهامداران عادی در اولویت هستند. به همین ترتیب، در سهام ممتاز غیرجمع شونده، انباشت سود انجام نمی گیرد و چنانچه امکان پرداخت سود باشد، سود مربوط به همان سال به سهامدار تعلق می گیرد.

سهام ممتاز مشارکتی، از انواع سهام ممتاز است که صاحبان آن، علاوه بر دریافت سود سهام ممتاز، در باقی مانده سود شرکت با سهام داران عادی شریک خواهند بود. در حالتی که این مشارکت کامل باشد، دارندگان ممتاز علاوه بر دریافت سود خود، از هر گونه سود باقی مانده سهم دارند و در حالتی که مشارکت محدود باشد، بهره مندی از سود باقی مانده تا میزان محدود و مشخصی امکان پذیر است.

سهام ممتاز قابل تبدیل نیز سهامی هستند که به آن ها سود ثابت تعلق می گیرد، اما چنانچه نرخ سود ثابت مربوط به این سهام به دلیل بهبود وضعیت شرکت از میزان سود سهام عادی کمتر باشد، تحت شرایطی سهام ممتاز، قابل تبدیل به سهام عادی خواهند بود تا سود بیشتری نصیب سرمایه گذار شود. سهام ممتاز با نرخ سود شناور نیز سهامی هستند که سود ثابتی ندارند و میزان سود آن ها تابع نوسانات بازار و قیمت سهام شرکت است.

سهام ممتاز قابل بازخرید، سهامی هستند که شرکت عرضه کننده سهام، بازخرید سهام را تضمین کرده و تحت شرایطی می تواند بنا بر اساسنامه شرکت و بر اساس قیمتی که برای سهام تعیین می شود، این سهام را بازخرید و از ید سرمایه گذار خارج کند. قابلیت بازخرید این سهام می تواند اختیاری و یا الزامی در نظر گرفته شود و زمان بازخرید نیز با سررسید یا بدون سررسید باشد.

مزایا و معایب سهام ممتاز

سهام ممتاز برای دارندگان آن، امتیازات مالی و غیرمالی ایجاد می کند و با در نظر گرفتن این مزایا و معایب سهام ممتاز، افراد به خرید سهام ممتاز می پردازند. از جمله مزایای غیرمالی سهام ممتاز، این است که انتخاب هیئت مدیره از بین صاحبان سهام ممتاز ممکن خواهد بود و سهامداران ممتاز، حق اظهارنظر درباره مسائل مهم شرکت را خواهند داشت. همچنین، این افراد می توانند حق رای بیشتری در مجامع عمومی شرکت داشته باشند.

از مزایای مالی مهم سهام ممتاز، این است که معمولا سود ثابتی به سهامداران آن تعلق می گیرد که یا مقدار ثابتی از سود تحقق یافته شرکت است و یا به صورت درصد ثابتی از ارزش اسمی سهام ممتاز در نظر گرفته می شود. مزیت دیگر این نوع سهام، این است که اولویت در دریافت سود را برای دارنده ایجاد می کند و این سهام داران نسبت به سهامداران عادی زودتر سود خود را دریافت می کند.

این مزیت در حالتی که سود حاصله از فعالیت های شرکت کافی نباشد و سهام داران زیادی در صف دریافت سود باشند، اهمیت زیادی خواهد داشت. از دیگر مزایای سهام ممتاز، داشتن حق تقدم دارندگان این سهام در زمان انحلال شرکت نسبت به دارایی های آن است و این موضوع در زمانی که شرکت منحل می شود و دارایی کافی برای پرداخت بدهی و سود به سهامداران وجود ندارد، قابل توجه است.

از معایب سهام ممتاز، این است که در بعضی موارد، حق رای برای دارندگان این سهام در نظر گرفته نمی شود. عیب دیگر این نوع سهام این است که با توجه به ثابت بودن نرخ سود سهام پرداختی به دارندگان سهام ممتاز، در شرایط تورم اقتصادی، این سود ممکن است ارزش زیادی ایجاد نکند و به این دلیل در شرایط اقتصادی نامساعد، سهام ممتاز جذابیت چندانی برای سرمایه گذاران ندارد.

تفاوت سهام ممتاز با سهام عادی

تفاوت سهام ممتاز با سهام عادی، در امتیازاتی است که هر یک از این انواع سهام برای دارندگان خود به وجود می آورند. مهم ترین تفاوت، این است که معمولا سهام ممتاز، نسبت به سهام عادی سود بیشتری نصیب دارنده خود می کند. به این ترتیب که در شرایط بحرانی، سود ثابتی که به سهام داران ممتاز پرداخت می شود، در اکثر موارد بیشتر از میزان سودی است که به سهام داران عادی تعلق می گیرد.

دیگر تفاوت سهام ممتاز با سهام عادی، حق تقدم در خرید سهام جدید برای دارندگان سهام ممتاز و اولویت پرداخت سود به آنان است. این موضوع در شرایطی که شرکت، دارایی کافی برای پرداخت سود نداشته باشد یا منحل شده باشد، بسیار مهم است. تفاوت دیگر، این است که انتخاب هیئت مدیره از میان سهام داران ممتاز امکان پذیر است اما این مورد برای سهامداران عادی چندان رواج ندارد.

سهامداران عادی، حق رای در مجامع عمومی و فوق العاده شرکت را دارند اما این حق برای سهامداران ممتاز در بعضی شرکت ها ممکن نیست. سود سهام ممتاز معمولا تضمین شده است، اما این امکان برای سهام عادی در اکثر موارد وجود ندارد. تفاوت دیگر، این است که سهام ممتاز بیشتر در شرایطی که شرکت نیاز به افزایش سرمایه دارد عرضه می شود در حالی که سهام عادی در هر شرایطی قابل انتشار هستند.

فرمول سهام ممتاز

نحوه محاسبه سود سهام ممتاز، بسته به نوع سهم ممتاز متفاوت است. سود سهام ممتاز جمع شونده، به این صورت، محاسبه می شود که سود ثابت یا متغیر سال های معوق به همراه سود سال جاری، به دارنده سهام ممتاز پرداخت می شود و سود سهام غیر جمع شونده نیز مربوط به سود سال جاری، بدون به در نظر گرفتن سودهای معوق خواهد بود.

در سهام ممتاز مشارکتی نیز محاسبه سود به این  صورت است که در نوع مشارکت کامل، سود معوق در حالت جمع شونده به همراه سود سال جاری به دارندگان سهام ممتاز پرداخت می شود. پس از آن سود سهام داران عادی به آنان داده می شود و در نهایت، سود باقی مانده بین سهامداران ممتاز و سهامداران عادی تقسیم می شود.

فرمول سهام ممتاز در نوع مشارکتی محدود نیز به این ترتیب است که ابتدا سود معوق و سود جاری به دارندگان حساب ممتاز پرداخت می شود و سپس به سهامداران عادی نیز به نسبت سهمی که دارند سود تعلق می گیرد. بعد از این مراحل، سهامداران ممتاز در مبلغ یا سود باقی مانده با توجه به درصد محدود معین شده با سهامداران عادی شریک خواهند بود.

خرید و نقل و انتقال سهام ممتاز

از آنجا که سهام ممتاز، سهام با نام هستند و شرایط خاصی برای عرضه آن به افراد در نظر گرفته می شود، نقل و انتقال این سهام نیز تابع مقرراتی است که درباره سهام ممتاز در اساسنامه شرکت ذکر می شود. در واقع، این سهام، تنها قابل انتقال به کسانی است که شرایط مالی، اعتباری، و… مدنظر شرکت را داشته باشند و باقی سهامداران نیز باید نسبت به نقل و انتقال سهام ممتاز، موافقت خود را اعلام کنند.

نکته دیگری که درباره خرید و نقل و انتقال سهام ممتاز مطرح است، این است که سهام ممتاز به دلیل توانایی ها و اعتبار اشخاص به آن ها تعلق می گیرد و تنها افراد منتخب شرکت می توانند این سهام را خریداری کنند و از آنجا که سهام ممتاز به نوعی قائم به شخص هستند، با انتقال سهم یا فوت سهامدار ممکن است ممتاز بودن سهم از بین برود و سهام عادی تلقی شود.

در مجموع باید گفت، سهام ممتاز قابل انتقال هستند، اما نحوه و شرایط نقل و انتقال آن باید در اساسنامه شرکت ذکر شود و انتقال نیز باید به شخصی صورت بگیرد که شرایط و توانایی های مالی، اعتباری و… فرد گیرنده، ویژگی ممتاز بودن سهم را حفظ کند. در واقع، سهام ممتاز در ازای دریافت عوض متناسب با این نوع سهم، به فرد دیگر منتقل می شود و شرایط انتقال سهام ممتاز، تفاوت با سهام عادی دارد.

سهام ممتاز جمع شونده و غیر جمع شونده

از انواع سهام ممتاز، سهام جمع شونده و غیر جمع شونده هستند. این دو نوع سهام از نظر نحوه محاسبه سود پرداختی به سهامداران با یکدیگر تفاوت دارند. در سهام ممتاز جمع شونده، حتی اگر پرداخت سود به تاخیر بیفتد، سودی که باید در سررسید پرداخت شود روی هم جمع شده و زمانی که شرکت توانایی پرداخت سود را داشته باشد، به سهامدار تعلق می گیرد.

این موضوع، سبب می شود که سرمایه گذاران به خرید سهام ممتاز جمع شونده رغبت پیدا کنند، چراکه پرداخت سود آن ها هر چند با تاخیر، تضمین می شود. نکته مهمی که درباره سهام ممتاز جمع شونده مطرح است، این است که تا زمانی که شرکت سود جمع شده دارندگان سهام ممتاز را نپردازد، حق پرداخت سود سهام داران عادی را ندارد.

به همین ترتیب، سهام ممتاز غیر جمع شونده، سهامی هستند که سود معوق برای آن انباشته نمی شود و زمانی که شرکت قادر به پرداخت سود باشد، تنها سودی که در همان سال به سهامدار تعلق می گیرد به او پرداخت می شود. دارندگان سهام ممتاز غیر جمع شونده نیز نسبت به سهامداران عادی برای دریافت سود در اولویت هستند.

بنابراین، سهام ممتاز جمع شونده و غیر جمع شونده، در انباشت سود با یکدیگر تفاوت دارند و این موضوع سبب می شود که ارزش سهام ممتاز جمع شونده نسبت به سهام غیرجمع شونده بیشتر باشد. لازم به ذکر است در بسیاری از موارد برای افزایش رغبت سرمایه گذاران برای خرید سهام غیر جمع شونده، حق رای نیز به آنان اعطا می شود.

سوالات متداول

۱- سهام ممتاز چیست و به چه کسانی تعلق می گیرد؟

۲- تفاوت سهام ممتاز با سهام عادی در چه مواردی است؟

۳- فرمول محاسبه سود سهام ممتاز به چه صورت است؟