یادداشت رئیس سابق هییت مدیره شرکت مخابرات ایران در خصوص اثر شبکه‌ای و تاثیر آن بر شکست یا موفقیت یک شبکه اجتماعی

مخابرات ما-به‌عنوان یک زیرساخت میزبان فناوری محاسبات ابری از اینترنت برای ارائه خدمات IT استفاده می‌کند که یکی از فواید اساسی آن کاهش چشمگیری هزینه‌های سرمایه‌ای (CaPex) ایجاد زیرساخت‌هاست.بنابر تعریفی که موسسه بین‌المللی استانداردها و فناوری آمریکا (NIST) در ژانویه ۲۰۱۱ از رایانش ابری ارائه داده است: می‌توان آن را به این صورت تعریف کرد که «رایانش ابری مدلی از محاسبات است که تلاش می‌کند منابع محاسباتی قابل پیکربندی مانند شبکه‌ها، سرورها، منابع ذخیر‌ه‌‌سازی و سرویس‌های کاربری را در اختیار کاربران قرار دهد، به‌طوری که هر کاربر به‌راحتی از هرنقطه و در هر زمان درلحظه بتواند از این منابع استفاده و آنها را آزاد سازد.» رایانش ابری یک سیستم توزیع‌شده در مقیاس بالاست که صرفه‌جویی اقتصادی در مقیاس را به همراه دارد. در این سیستم‌ها منابع به‌صورت انتزاعی تجمیع و مجازی‌سازی(virtualization) می‌شوند که این‌کار به مقیاس‌پذیر شدن این منابع کمک می‌کند.

درواقع قابلیت مدیریت توان محاسباتی، فضای ذخیره‌سازی، زیرساخت و ارائه خدمات براساس تقاضای مصرف‌کنندگان فراهم می‌شود. در مدل‌های رایانش ابری هزینه‌ها با عنوان حق اشتراک و به‌صورت دوره‌ای پرداخت می‌شود و مشتری نیازی به پرداخت یک‌جای هزینه ندارد. مهم‌ترین ویژگی‌های رایانش ابری را می‌توان در این موارد خلاصه کرد: مقیاس‌پذیری بسیار بالا در سطح بین‌المللی، ارائه‌ دید یکپارچه از خدمات و امکانات به کاربران خارج از محیط رایانش ابری، ایجاد صرفه‌ ‌اقتصادی در مقیاس گسترده، دارای قابلیت تنظیم خدمات به‌صورت پویا از طریق مجازی‌سازی، ارائه‌ خدمات بر مبنای میزان تقاضا و صرفه‌جویی در منابع.

با توجه به نوع و سطح منابع به اشتراک گذاشته و سرویس‌های ارائه شده به کاربران، سه سطح از خدمات ابری را می‌توان ارائه داد. نرم‌افزار به‌عنوان خدمت(SaaS): لایه‌ای که به کاربران اجازه می‌دهد تا برنامه‌های کاربردی را از راه دور در cloud اجرا کنند. پایه‌ای‌ترین خدمات زیرساخت مانند تهیه سرور، پردازنده، فضای ذخیره‌سازی و دیگر منابع بر حسب نیاز در این مدل ارائه می‌شود. در حال حاضر اغلب خدماتی که تحت فناوری رایانش ابری در داخل کشور ارائه می‌شود از این نوع است.

پلت‌فرم به‌عنوان خدمت(PaaS): هنگامی که سیستم عامل، زیرساخت پایگاه‌های داده و زبان‌های برنامه‌نویسی مانند جاوا و پایتون با یک رابط کاربری تحت عنوان یک خدمت یکپارچه در اختیار کاربران قرار می‌گیرند. این خدمات شامل نرم‌افزار و سرویس‌هایی است که به کاربران اجازه می‌دهد با استفاده از ابزارهای عرضه شده از سوی ارائه‌دهنده، برنامه‌های کاربردی و نرم‌افزار ایجاد کنند. این خدمات می‌تواند شامل ویژگی‌های از پیش پیکربندی شده‌ای باشد که مشترکان می‌توانند به عضویت آن درآیند و از آنها استفاده کنند.

زیرساخت به‌عنوان خدمت(IaaS): لایه‌ای که منابع سخت‌افزاری مانند پردازنده، فضای ذخیره‌سازی و شبکه را به‌عنوان خدمت فراهم می‌آورد. پایه‌ای‌ترین خدمات زیرساخت مانند تهیه‌ سرور، پردازنده، فضای ذخیره‌سازی و دیگر منابع بر حسب نیاز در این مدل ارائه می‌شود. در حال حاضر غالب خدماتی که تحت فناوری رایانش ابری در داخل کشور ارائه می‌شود از این نوع است.

مدل‌های ابری در چهار حالت کلی ابرهای عمومی (Public Cloud)، ابرهای خصوصی (Private Cloud)، ابرهای ترکیبی (Hybrid Cloud) و ابرهای انجمنی (Community Cloud) به‌کار می‌روند. در مدل ابرهای عمومی یک شرکت به‌عنوان ارائه دهنده‌ ابر مالکیت آن را بر عهده دارد و به مشترکانش خدماتی در سه سطح فوق (یعنی SaaS، PaaS و IaaS) ارائه می‌دهد. اکثر خدمات ارائه شده در این نوع ابرها رایگان است، منتها مواردی چون اتکاپذیری، سطح امنیت و دسترسی‌پذیری آنها محدود است. شرکت‌های IBM،Google و آمازون در زمینه‌ ارائه ابر عمومی بسیار فعالند. در تحلیلی که Statica از بازار ابرهای عمومی ارائه داده است، پیش‌بینی می‌شود که فقط بازار این ابرها تا سال ۲۰۲۰ به ۲۸/ ۱۵۹ میلیارد دلار برسد که این خود به تنهایی نشان‌دهنده اهمیت این فناوری است.

ابر خصوصی اشاره به حالتی دارد که یک سازمان زیرساخت کلی ابر را در سازمان خود ایجاد می‌کند و از آن بهره‌مند می‌شود. سیستم ابر Sisco نمونه خوبی در این حوزه است. ابر ترکیبی در واقع حالت میانه‌ای از دو روش فوق است. به‌عنوان نمونه ممکن است شرکتی برای نیازهای اصلی خود مانند سرور اصلی از ابر خصوصی استفاده کند، ولی برای برخی کاربردها مانند کار با فایل‌های چندرسانه‌ای با ترافیک بالا از ابر عمومی استفاده کند. ابرهای ترکیبی بیشتر در زمانی استفاده می‌شوند که منابع محاسباتی شرکت دارای محدودیت بوده و امکان توسعه بیشتر آنها فراهم نباشد. ابرهای انجمنی هم که به زیرساختی اشاره دارد که به‌طور مشترک بین سازمان‌های مربوط به یک انجمن تسهیم می‌شود.

در عصر تحول دیجیتال مواردی نظیر پیچیده‌تر شدن رقابت، فشار هزینه و تقاضای فزاینده برای خدمات و برنامه‌های کاربردی در هر لحظه، هر جا و از طریق هر دستگاه باعث شده تا ارائه‌دهندگان خدمات تلکام (Telecom service provider) برای کسب و ارائه خدمات IT مورد تقاضای مشریانشان از مدل‌های جدیدی از تحویل خدمات (Delivery model) استفاده کنند. ارائه‌دهندگان خدمات به زیرساخت شبکه خود به‌عنوان یک دارایی راهبردی می‌نگرند که قابلیت ایجاد درآمد و سودآوری تدریجی را داراست، اما آنها چگونه می‌توانند حداکثر ارزش را از این دارایی استخراج کنند؟ این جایی است که مدل خدمات محاسبات ابری (Cloud computing services model) می‌تواند مزیت‌های کلیدی را برای ارائه‌دهندگان خدمات ایجاد کند. با مدل خدمات محاسبات ابری، ارائه دهندگان خدمات نقش هایشان را به چیزی فراتر از اتصال‌پذیری (Connectivity) صرف بازتعریف کرده و با ارائه برنامه های کاربردی وب پایه (Web-based applications) در مقیاس گسترده‌ای ارزش‌آفرینی کنند.