دیدگاه حاکمیت ICT به جمع‌آوری آنتن‌های مخابراتی/رگولاتوری کجای ماجراست؟

مخابرات ما (محمد – تسنیم ) – دکل‌های ارتباطی در کلانشهرهایی نظیر تهران با دستور برخی نهادها جمع‌آوری یا خاموش می‌شود و به سادگی ارتباطات یک نقطه از شهر قطع می‌گردد در صورتیکه تمامی اپراتورهای ارتباطی دارای پروانه‌ای هستند که اجازه نصب و توسعه شبکه ارتباطی را به آنها داده است.

چند سالی می‌شود علی‌رغم روند رو به رشد توسعه تکنولوژی در حوزه‌های ارتباطی و مخابراتی اما اپراتورهای موبایل در برخی نقاط کلانشهرها با موانعی در توسعه تجهیزات فیزیکی شبکه نظیر نصب آنتن‌های مخابراتی مواجه هستند.

دلایلی از قبیل بر هم خوردن زیبایی و چهره شهر از جمله مواردی بود که ابتدا توسط نهادهایی چون شهرداری مطرح و بحث جمع‌آوری سایت‌های ارتباطی پیش کشیده شد؛ اما رفته رفته با بروز اختلال در بحث پوشش رادیویی اپراتورها پای مباحث دیگری نظیر آسیب‌زا بودن امواج ساطع از آنتن‌های مخابراتی به میان آمد.

ایجاد ترس و نگرانی از امواج نامرئی رادیویی به زودی فراگیر شد و بسیاری مردم که پیش از آن اجازه نصب دکل‌های ارتباطی را در محوطه منزل‌شان داده بودند، از این کرده خود پشیمان شدند و به این ترتیب موجی از نگرانی پدید آمد.

دامنه این نگرانی‌ها و تشدید اضطراب در جامعه به حدی رسید که به راحتی می‌شد سرمنشأ پدید آورنده آنها را حدس زد؛ لذا نتایج آزمایشگاه‌های دانشگاهی، نظریات علمی و تجارب دنیا در این زمینه به شکلی جدی‌تر مطرح شد تا شاید به این واسطه آبی بر آتش ترس و وحشت‌های پیدا و پنهان باشد.

اپراتورهای ارتباطی هم دست روی دست نگذاشتند و اقدام به طرح و تبیین مباحث فنی و استانداردهای بین‌المللی پذیرفته شده در این حوزه کردند تا جاییکه چندین بار پای مشاوران و کارشناسان فنی آنها به نهادهایی چون شورای شهر باز شد تا با ذکر دلایل فنی و استدلالات منطقی، دیدگاه‌هایی که منجر به عدم توسعه شبکه می‌شد را برطرف کنند.

شرکت‌های مخابراتی در آن محافل صراحتا اعلام کردند که عدم ارائه مجوز برای توسعه سایت‌هایشان، دلیل اصلی عقب ماندگی در پوشش نسل‌های نوین ارتباطی در برخی نقاط جغرافیایی شهرهایی نظیر تهران است.

مخالفت‌ شهرداری با توسعه شبکه موبایل سابقه‌ای به نسبت طولانی دارد و از حدود پنج شش سال پیش به شکلی جدی مطرح شد تا جاییکه آنتن‌های موبایل در برخی نقاط پایین کشیده و در برخی نقاط مسدود شد.

علی‌رغم افزایش چشمگیر مشترکان تلفن همراه در سال‌های اخیر، افزایش شمار ایستگاه‌های آنتن موبایل در مناطق مسکونی را به امری اجتناب ناپذیر و اجباری تبدیل کرده است اما شهرداری با بیان اینکه فرکانس و امواج  ساطع شده از این آنتن‌ها می‌تواند برای سلامتی افراد جامعه مضر باشد، مانع توسعه شبکه همراه در برخی نقاط شده است.

شورای شهر تهران هم از زمان مطرح شدن چنین بحثی به حمایت از شهرداری قیام کرد و حتی نشست‌هایی درباره تجمیع آنتن‌های مخابراتی در تهران برگزار کرد که اهداف اصلی آن حفظ سلامت شهروندان و بهبود مبلمان شهری بود.

طرح چنین دغدغه‌ای سابقه‌ای به وسعت دنیا و تعداد اپراتورهای موجود موبایل دارد؛ قطعا به همان اندازه که ما نگران سلامتی مردم جامعه هستیم دیگر کشورها نیز چنین دغدغه‌ای دارند؛ اما چرا تاکنون چنین مخالفتی در دنیا سابقه نداشته است؟!

امواج ناشی از گوشی‌های موبایل و همچنین سایت‌های BTS در زمره امواج فرکانس‌های رادیویی RF قرار دارند که به هیج وجه اثر تخریبی روی بافت‌های زنده نداشته و تنها باعث افزایش دمای ناحیه‌ای از بدن می‌شوند که در معرض تابش قرار گرفته است.

این امواج غیر یونیزه بنا بر استاندارد ICNIRP کمیت SAR اندازه‌گیری شده که نباید روی 10 گرم بافت بدن از دو وات بر کیلوگرم تجاوز کند.

حد در معرض تابش قرار گرفتن انسان در باند 900 مگاهرتز به وسیله استاندارد حفاظت رادیویی مقدار 450 میکرو وات بر سانتی مترمربع توصیه شده است.

حد در معرض تشعشع قرارگیری بافت زنده در باندهای 900 و 1800 مگاهرتز نیز به ترتیب نیم و یک میلی وات در استاندارد ICNIRP توصیه شده است.

اندازه‌گیری‌‌های انجام گرفته روی مقدار تابش ناشی از سایت‌های BTS نشان می‌دهد که حتی ماکزیمم توان اندازه‌گیری شده در بدترین و نادرترین شرایط، تنها نزدیک چند درصد حد قابل قبول استاندارد بوده که برای عموم مردم بی‌خطر است.

حال علاوه بر وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات، سازمان انرژی اتمی به اندازه‌گیری و وزارت بهداشت به بررسی تشعشعات الترومغناطیسی و آثار آن بر سلامت افراد مشغول هستند و تاکنون ادعای شهرداری و شورای شهر را مبنی بر آسیب‌زا بودن این امواج نپذیرفتند، پس اساسا جای بحثی نمی‌ماند مگر اینکه دلیل دیگری پشت نگرانی‌های شهرداری باشد.

مجوزهایی که از سوی سازمان انرژی اتمی ایران صادر شده، نشان می‌دهد که سطح انرژی الکترومغناطیسی ناشی از سایت‌های تلفن همراه 1.4 درصد امواج ناشی از فرستنده‌های رادیویی AM و 28 درصد امواج ناشی از فرستنده‌های رادیویی FM است.

تحقیقات جهانی نیز تاکنون موفق به اثبات آسیب‌زا بودن تشعشعات رادیویی ناشی از آنتن‌های مخابراتی نشده اما همواره سعی کرده هشدارهای بهداشتی در مواجهه با این تجهیزات ارتباطی نظیر استفاده کمتر از موبایل، فاصله دادن گوشی از صورت هنگام مکالمه و… بدهد.

گذشته از کلیت داستان برخورد با امر توسعه فیزیکی شبکه‌های ارتباطی، انتظار می‌رود سازمان تنظیم مقررات و ارتباطات رادیویی به عنوان حاکمیت این حوزه دیدگاهی پدرانه به امر توسعه عادلانه تکنولوژی و بسترهای ارتباطی که امروزه به یکی از نیازهای اصلی بشر تبدیل شده است، داشته باشد.

لذا بیش از هر نهاد دیگری، انتظار می‌رود رگولاتوری همچون همیشه که سطح تابش امواج رادیویی سایت‌های مخابراتی را در حد استاندارد دانسته به برخورد با اظهارنظرات غیرکارشناسی بپردازد زیرا منفعل عمل کردن در این زمینه باعث شده تا برخی پزشکان کشور نیز به دور از هرگونه اطلاعات فنی و اشراف بر استانداردهای ارتباطی، شایعاتی نظیر سرطان‌زا بودن امواج رادیویی را به شکلی مطمئن و صریح مطرح کنند.

فارغ از این سطح انتظارات و توقعات، تعجب‌مان زمانی به اوج خود می‌رسد که بخش نظارت بر فضای فرکانسی کشور رگولاتوری در پاسخ به این سوال “در صورت نگرانی از برپایی، سازه، استحکام پایه و محل نصب دکل‌های اپراتورهای تلفن همراه و وایمکس چه اقدامی باید انجام شود؟”، می‌گوید: متولی نصب و رسیدگی به شکایات مربوط به دکل‌ها در شهر تهران، شرکت ارتباط مشترک شهر بوده و در شهرستان‌ها این امر به عهده شهرداری‌ها است. لذا در صورت وجود هرگونه نگرانی در این باره باید با نهادهای یاد شده مکاتبه کرد.

این در حالی است که رگولاتوری در ارتباط با فاصله نصب آنتن های اپراتورهای تلفن همراه و وایمکس از اماکن مسکونی می‌گوید که “تاکنون فاصله مشخصی جهت نصب آنتن‌های مخابراتی از اماکن مسکونی تعیین نشده است چرا که فاصله در کنار پارامترهای دیگری چون توان تشعشعی و زاویه تابش آنتن تعیین کننده استاندارد یا غیر استاندارد بودن حدود تشعشعات یک آنتن است.

لذا در صورت وجود نگرانی از تشعشعات آنتنی در مجاورت مکانی مسکونی می‌بایست موضوع از طریق ثبت شکایت در سامانه شکایات سازمان تنظیم مقررات و ارتباطات رادیویی پیگیری شود تا پس از انجام اندازه‌گیری‌های لازم رای نهایی درباره مجاز یا غیرمجاز بودن حدود پرتودهی آنتن مورد نظر از سوی سازمان انرژی اتمی ایران صادر شود.”

احتمال می‌رود که پاسخ غیرشفاف رگولاتوری به سوال اول تنها مربوط به سازه و دکل بوده و اجازه اظهارنظرات فنی و مربوط به فرکانس را به شهرداری‌ها نداده است. اما با این حال اپراتورهای ارتباطی طبق پروانه‌ای که در اختیار دارند و در راستای توسعه عادلانه ارتباطات، سایت‌های خود را مستقر کرده و زمینه را برای برقراری ارتباطات فراهم کنند.

با این حال عظیم فرد -مدیرکل صدور پروانه سرویس‌های رگولاتوری- به عنوان آخرین فردی که در این باره اظهار نظر کرده، پیش از این اشاره‌ای به تشعشعات محیطی داشت و با تقسیم آنها به دو بخش گفت: اشعه‌های یونیزه کننده که با فوتون‌های قوی قادر به شکستن مولکول هستند و اشعه‌های غیریونیزه که همچون امواج رادیویی فقط گرما تولید می‌کند.

وی عنوان کرد: امواج رادیویی شبکه تلفن همراه، سیگنال‌های آنتن صداوسیما و امواج ناوبری هوایی همه در دسته غیریونیزه کننده قرار می‌گیرند. تشعشعات پخش همگانی رادیو در باند VHF عددی در حدود 10 به قوه 2.5 میکروولت و شبکه‌های موبایل در حد دهم میلی‌ ولت است.

این کارشناس ارتباطاتی خاطر نشان کرد: کمیته فناوری‌های سبز اتحادیه جهانی مخابرات همواره در حال توسعه استانداردهای ارتباطی است تا به ازای پیشرفت تکنولوژی، قدرت تشعشعات کاهش یابد. توان نسل‌های سوم و چهارم ارتباطی که به 3G و 4G شهرت دارد از GSM کمتر است.

او بار دیگر با تأکید بر اینکه امواج رادیویی غیریونیزه کننده تنها گرما تولید می‌کنند، ابراز کرد: هرچه میزان فرکانس بالا رود امواج قابل جذب در پوست نیستند اما بالعکس اگر از دامنه 10 گیگاهرتز کمتر شود به درون پوست نفوذ خواهد کرد که پزشکان مهم‌ترین نقطه اثرپذیر را “چشم” عنوان کرده‌اند.

فرد افزود: تحقیقات این موسسه نشان می‌دهد که امواج رادیویی به هیچ عنوان به نقطه جوش نمی‌رسد و با توان بالا هم فقط تولید گرما می‌کند. لذا زمانیکه جریان یک میلی آمپر در میدان 70 کیلوولتی در بدن انسان القا شود و به مدت 15 دقیقه با موبایل صحبت کند، سرش گرم می‌شود.

وی تصریح کرد: به هیچ عنوان امکان یونیزه شده امواج رادیویی وجود ندارد. برخی می‌گویند که امواج رادیویی روی اعصاب تأثیر می‌گذارد در حالیکه برای یونیزه شدن نیازمند 10 تا 25 الکترون ولت انرژی است که امکان‌پذیر نیست.

او افزود: تحقیقات آزمایشگاهی نشان می‌دهد اگر میدان الکترومغناطیسی 2 تا 10 کیلو ولت داشته باشیم، نهایت اتفاقی که می‌افتد، چرخش و چسبندگی مولکول‌هاست که دچار تغییر می‌شود.

مدیرکل صدور پروانه سرویس‌های رادیویی سازمان تنظیم مقررات و ارتباطات رادیویی با بیان اینکه حدود استانداردهای بین‌المللی امواج مخابراتی در حد دهم میلی ولت است گفت: براساس استادارد ملی ایران حدود پرتوگیری شغلی، پرتوگیری مردم و پرتوکاران GSM بر اثر شدت میدان مغناطیسی اعلام شده و در همین حال تجهیزات به کار گرفته شده در شبکه‌هایی که فضای فرکانسی را اشغال می‌کنند براساس نرخ جذب انرژی امواج رادیویی “SAR” نظارت و مانیتور می‌شوند.

وی با بیان اینکه سه آزمایشگاه سنجش SAR در کشور داریم، گفت: علاوه بر محیط آزمایشگاه، در سطح کوچه و خیابان هم تجهیزات سیاری تدارک دیده شده که قادر است میزان SAR را اندازه‌گیری کند.

فرد با تأکید بر اینکه هیچ گزارش موثقی در زمینه سرطان‌زا بودن امواج رادیویی و تشعشعات نداریم، اظهار کرد: کمیته‌ای از محیط زیست، انرژی اتمی، اپراتورها و رگولاتوری شکل گرفته تا فضای فرکانسی را پایش کنند و گزارشی درباره نقاط پرتشعشع ارائه کنند.

با این حال سازمان‌ها و دستگاه‌ها باید توجه داشته باشند که اگر مانع توسعه شبکه ارتباطات شوند ممکن است در آینده انگشت اتهام به سمت آنها نشانه گرفته شود زیرا آثار تخریبی عدم توسعه شبکه موبایل بیشتر از توسعه کامل است.

بیشتر هم از رگولاتوری انتظار می‌رود که همگام با توسعه تکنولوژی و انتشار استانداردهای روز، به فکر حمایت از پروانه‌های صادر شده خود باشد تا ریسک سرمایه‌گذاری در عرصه ICT کاهش یافته و امنیت خاطر به دامان فعالان و بازیگران این حوزه بازگردد؛ در غیر این صورت متضرر اصلی مردمی خواهند بود که طعم ارتباطات بروز و عادلانه را نمی‌چشند و بعد از آن خطراتی نظیر فرار سرمایه‌گذاران را به دنبال خواهد داشت.