بررسی فنی پروژه فیبر نوری منازل و کسب و کارها(۲) – مخابرات ایران در زمان دولتی بودن

در این بخش به مخابرات ایران در زمان دولتی بودن می پردازیم.

کار تیم فنی مخابرات ما

مخابرات ما- در زمان مخابرات دولتی، استاندارد‏های توسعه و دستورالعمل‏ های نگهداری بسیار مدونی داشتیم که صحت و سلامت و پایداری ارتباط را تضمین می کرد. با ورود دولت یازدهم نگاه نظارتی و تعاملی وزارت ارتباطات با شرکت مخابرات به انحراف کشیده شد. سیاست سرکوب تعرفه‏ ها به ویژه در حوزه ارتباطات ثابت با نگاه حمایت از حقوق مردم جهت ایجاد محبوبیت و در کنار آن توجه بیش از حد به حوزه سیار که به قیمت قربانی شدن حوزه ثابت تمام شد.

بقای بخش خصوصی به تعادل هزینه و در آمد بستگی دارد اما  در وزارت ارتباطات دولت یازدهم  به این مهم اصلا توجه نشد. تعرفه ‏ها منطقی‏ سازی نشد و در دولت دوازدهم تقریباً سیاست‏های دولت قبلی با قدرت بیشتری ادامه پیداکرد.

ادامه این سیاست متأسفانه  نتایج اسفناکی در پی داشت و شرکت مخابرات نیز در راستای کاهش هزینه‏ ها، از الزام به نگهداری تجهیزات طبق استاندارد چشم‏ پوشی کرد  و موجب گردید تجهیزات طول عمر کمتری داشته باشند و کیفیت ارتباطات نزول کند..

فشار ناشی از سرکوب تعرفه موجب شد به تجهیزات تلفن ثابت کمتر رسیدگی شود لذا آسیب‏ های فراوانی به کیفیت ارتباطات زده شود اما  به این مهم کمتر توجه شده است. عدم توجه به توسعه زیرساخت شبکه ارتباطی کشور باعث شد توازن توسعه ارتباطی کشور دچار اختلال شده که در نهایت شبکه سیار را نیز تحت تأثیر قرار داد.

در دولت یازدهم و دوازدهم، با سرکوب بخش ارتباطات ثابت و کاهش سرعت اینترنت ثابت، بار ترافیک شبکه به حوزه سیار منتقل شد تا کار به جایی برسد  که اکنون این اپراتورها نیز توان تحمل این بار ترافیکی را ندارند و نگران هستند به آینده تلفن ثابت دچار شوند. ضرب‏ آهنگ توسعه و نوسازی و بازسازی سیستم تلفن ثابت به سمت صفر پیش رفت، این روند درتلفن همراه نیز در حال تکرار شدن است.

متخصصین این حوزه می‏دانند ارتباطات پایدار، بدون شبکه دسترسی پایدار امکان‏پذیر نیست. شبکه دسترسی فعلی ارتباطات ثابت، از ابتدای تشکیل مخابرات ایران، شبکه مسی است که اینک مستهلک شده و امکان ارائه سرویس های مبتنی بر فناوری‏ های جدید را ندارد. این در حالی است که شبکه دسترسی فیبرنوری، پایدار است و چند سالی است کشورهای توسعه‏ یافته درحال جایگزینی شبکه فیبر با شبکه مسی هستند. لذا حرکت بر لبه فناوری بدون اجرای شبکه فیبر مقدور نیست؛ همچنین در خصوص ارتباطات سیار و ورود به نسل پنجم ارتباطات سیار (۵G)، بدون فیبرکشی گسترده در جای‏ جای کشور، این مهم میسر نخواهد شد و این یکی از عوامل اصلی شکاف زمانی بین نسل ۴ و ۵ در ارتباطات سیار است.

اشاره به این نکته بسیار ضروری است هنگامی که نگاه وزارت ارتباطات یک دولت به شرکت مخابرات به مدت ۸ سال، نگاهی به‏ جز یک بنگاه اقتصادی است (که رسالت تأمین ارتباطات کشور را بر دوش دارد)، نه تنها تعرفه سرکوب می‏ شود بلکه این نگاه خصمانه در ارکان وزارت باقی می‏ماند و با تغییر دولت و وزیر، به این آسانی قابل اصلاح نیست. درست است که وزیر ارتباطات عوض شد اما ارکان وزارت در پست‏ هایشان باقی مانده‏ اند و همانند گذشته به مخابرات نگاه می کنند.

فناوری تلفن ثابت در کشور بر پایه انتقال از طریق کابل مسی طراحی شده است. این فناوری توان پشتیبانی سرعت بالای اینترنت را ندارد. ما امروزه توان تأمین سرعت  ۸ مگا بیت بر ثانیه  را هم به خوبی نداریم. از طرفی گران شدن قیمت فلز مس ( هر کیلو حدود ۵۰۰ هزار تومان) باعث شده است روزانه هزاران  متر کابل مشترکین به سرقت برود و شرکت مخابرات هر ماهه برای تأمین کابلهای مسروقه متحمل میلیاردها تومان هزینه‏ اضافی شود.

دولت تعرفه بخش انرژی مخصوصاً برق را افزایش داده، متأسفانه  سیستمهای تلفن ثابت (سوئیچ) موجود کشور از پرمصرف ‏ترین تجهیزات سوئیچ در دنیا است که اکثر کشورها دیگر از چنین سوئیچی استفاده نمی‏کنند. با ایجاد شبکه دسترسی فیبرنوری، امکان جایگزینی تجهیزات سوییچ فعلی با تجهیزات پیشرفته میسر می‏شود و نه تنها از هزینه‏ های گزاف نگهداری تلفن ثابت ما را نجات می‏ دهد بلکه سرعت اینترنت تلفن ثابت را حداقل ده تا پانزده برابر سرعت موجود افزایش خواهد داد. از طرفی هزینه اینترنت تلفن ثابت بسیار پایین‏ تر از اینترنت همراه خواهد بود. این بدین معنا است که ما اینترنت تلفن ثابت را با سرعت ۴G  در اختیار مردم شریف ایران قرار خواهیم داد، آن هم بسیارارزان‏تر از اینترنت همراه. این  امر در برخورداری از ارتباطات فراگیر گام مؤثری خواهد بود.

امروزه در اکثر نقاط دنیا هزینه اینترنت همراه، بیشتر از اینترت ثابت است و سیاست دولت‏ها، در اختیار گذاشتن اینترنت تلفن ثابت بر پایه فیبرنوری و راه ‏اندازی شبکه وای ‏فای در اقصی نقاط شهری برای بهره ‏مندی شهروندان از اینترنت ارزان قیمت است.

خوشبختانه در دولت فعلی حرکت قابل توجهی برای نوسازی و بازسازی شبکه انتقال انجام شده است.

اهمیت گسترش فیبرنوری بر همگان مشهود است و کشورهای زیادی که با حجم وسیعی از تقاضا روبه ‏رو هستند به توسعه شبکه فیبرنوری خود با سرعت ادامه داده‌اند، اما ایران کشوری است که در زمینه گسترش فیبرنوری وضعیت نه چندان مطلوبی دارد.

عدم گسترش مناسب زیرساخت فیبرنوری در کشور باعث شده است اپراتورهای سیار برای پاسخگویی به تقاضای روزافزون سرویسهای باندپهن (مخصوصاً در زمان همه‌گیری کرونا) تحت فشار قرار گیرند. لذا تا آینده‌ای نه چندان دور با ادامه یافتن شرایط فعلی، شاهد حجم وسیعی از تقاضاهای پاسخ نیافته مشترکین خواهیم بود. لازم به ذکر است در ایران تا پایان سه ماهه اول ۱۴۰۰، فقط ۱۷۰۴۸۴ مشترک فیبرنوری در کل ایران دایر شد. در واقع ضریب نفوذ این فناوری در میان فناوری‌های پهن‏باند ثابت ۱٫۶۳% و در میان فناوری‌های پهن‌باند ثابت و سیار تنها %۰٫۱۸ است.

سرمایه‏ گذاری در اینترنت فیبرنوری در کوتاه مدت بیش از کابل‌های مسی هزینه خواهد داشت‌، اما هزینه‌های آن به دلیل اینکه این گزینه در آینده بسیار رایج ‏تر می‌شود‌، به شدت کاهش می‌یابد. از طرفی به سبب ماندگاری بیشتر فیبرنوری، نگهداری آن ارزان‏تر است.

در ایران ۸۰ درصد خدمات پهن‏ باند را اپراتورهای سیار بر عهده دارند، درحالی‏ که در سایر کشورها برعکس کشور ما، این نسبت به حدود ۲۰ درصد می‌رسد و اپراتورهای ارتباطات ثابت، متولی اصلی ارائه خدمات پهن‏ باند هستند. به ‏رغم آنکه توسعه ارتباطات ثابت در ایران همیشه یکی از اهداف برنامه‌های ۵ ساله توسعه کشور بوده است، اما طی این سال‌ها، به دلایل متعددی ارتباطات ثابت در این عرصه عقب مانده است. حتی با خصوصی‏ سازی شرکت مخابرات ایران، انتظار می‌رفت که ورود سرمایه بتواند به شتاب توسعه در این بخش اضافه کند که تاکنون نیز این مهم رخ نداده است و عقب‏ ماندگی توسعه ارتباطات ثابت در ایران، مردم را به سمت  استفاده از اینترنت همراه (علیرغم هزینه بالاتر آن) سوق داد.

در سال‌های اخیر که توسعه پهن‏ باند ثابت نیز درگیر هزینه زیاد تأمین مالی و جهش نرخ ارز شده است، افزایش تقاضا در این بخش به‏ شدت از افزایش ظرفیت‌های ایجاد شده پیشی گرفته و این مسئله، سبب کاهش کیفیت و نارضایتی کاربران شده است.

مجموع این چالش‌ها، توسعه ارتباطات ثابت را بیش از هر وقت دیگری ضروری ساخته و ارتقای ظرفیت‌های ارتباطی از یک پروژه برای یک دستگاه اجرایی به یک پروژه ملی تبدیل شده است. بر این اساس وزارت ارتباطات دولت سیزدهم از ابتدای حضور خود، تنها راه توسعه ارتباطات ثابت را اجرای پروژه دسترسی اینترنت مبتنی بر فیبرنوری  اعلام کرد و آن را در اولویت اقدامات خود قرار داد.

هم اکنون در نقطه‏ ای ایستاده ‏ایم که امید داریم شبکه‌ای به‌روز و کارآمد با جدیدترین فناوری‌های جهانی را به کمک متخصصین مخابراتی اجرا نماییم. کیفیت و نحوه خدمات دهی روزبه ‏روز نزولی شده و دیگرامکان بازسازی تجهیزات هم وجود ندارد و تنها راه، تغییر فناوری و روی آوردن به شبکه فیبرنوری است. شاید از همین رو بود که دولت ارائه خدمات FTTX را از شمول تعرفه‌گذاری دستوری خارج کرد و به اپراتورها اجازه داد براساس هزینه‌های انجام شده و کشش بازار و رقابت، خدمات خود را بفروشند. با این همه همچنان خدمات تلفن ثابت با کیفیت پایین به حیاتش ادامه می دهد.